Een voedingsclaim zegt iets over de voedingswaarde van een product. Wie dergelijke claims voor zijn voedingsmiddelen wil gebruiken, dient zich aan een aantal regels te houden. De Europese Verordening nr. 1924/2006 inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen (hierna: claimsverordening) stelt namelijk strikte voorwaarden aan het gebruik van voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen om een wildgroei aan claims en consumentenmisleiding te voorkomen.
Er zijn twee soorten claims mogelijk: voedingsclaims en gezondheidsclaims.
- Een voedingsclaim zegt iets over de voedingskundige samenstelling van een product. Het gaat dan bijvoorbeeld over de hoeveelheid vezels, vet, suikers, zout, vitaminen of mineralen. Ook kan een voedingsclaim de voedingskundige samenstelling vergelijken met die van een ander, soortgelijk product.
- Een gezondheidsclaim zegt iets over het effect van een product of voedingsstof op de gezondheid door bijvoorbeeld te stellen dat vezels goed zijn voor een normale darmwerking of dat calcium nodig is voor de instandhouding van normale botten. Gezondheidsclaims zijn gebaseerd op algemeen aanvaard wetenschappelijk bewijs. Naast generieke gezondheidsclaims zijn er ook nog andere gezondheidsclaims denkbaar, zoals claims gericht op kinderen of ziekterisicobeperkende claims.
Gebruik van voedingsclaims
De Europese Commissie heeft bij de claimsverordening een bijlage met voedingsclaims gevoegd, waarin toegestane voedingsclaims staan vermeld. Deze bijlage is een zogenaamd ‘levend’ document, wat betekent dat er nog steeds aan wordt gewerkt. Nu en dan worden er nieuwe voedingsclaims met de bijbehorende voorwaarden aan de lijst toegevoegd. Voorbeelden van voedingsclaims zijn ‘vezelrijk’, ‘bron van vitamine B1’, ‘zoutloos’ en ‘verlaagd gehalte aan koolhydraten’. Als een claim niet op de bijlage voorkomt, mag een voedselproducent hem niet gebruiken. Een voorbeeld hiervan is koolhydraatarm.
Vergelijkende voedingsclaims
De claimsverordening kent vier vergelijkende voedingsclaims.
- Er is een ‘verhoogd gehalte’ van een bepaald nutriënt als dit met tenminste 30% meer aanwezig is dan in vergelijkbare producten.
- Voor een ‘verlaagd gehalte’ geldt dat het minimaal 30% minder aanwezig dient te zijn dan in vergelijkbare producten.
- Voor claims die gaan over een verlaagd gehalte aan verzadigde vetten of suikers gelden aanvullende voorwaarden die uiterlijk 1 juni 2014 van kracht worden. De producent kan ook claimen dat een product verlaagd is in energetische waarde. In dat geval dient het minimaal 30% minder calorieën te bevatten dan vergelijkbare waren.
- Als vierde vergelijkende voedingsclaim is er de claim ‘light’. Hiervoor gelden dezelfde voorwaarden als bij het gebruik van de claim ‘verlaagde energetische waarde’.
Het verschil in hoeveelheid nutriënt of energie moet in een getal worden weergegeven en worden vermeld op de verpakking. Op het etiket moet ook staan waardoor het product minder energie bevat: komt dit door minder suiker, minder vet of een combinatie daarvan? De producent dient aan te geven met welke referentieproducten hij zijn eigen product vergelijkt. De vergelijking die gemaakt wordt met andere producten, dient bovendien significant te zijn voor de consument.
Voorwaarden voor het gebruik van claims
De claimsverordening kent algemene voorwaarden voor het gebruik van claims. Uitgangspunt daarbij is dat consumenten in alle lidstaten van de Europese Unie juiste en eerlijke informatie krijgen over voedingsmiddelen en dat de regels in al deze landen gelijk zijn. Daarnaast geldt voor alle claims die worden gebruikt op en rondom voedingsmiddelen (zowel voorverpakt als niet-voorverpakt) dat zij begrijpelijk moeten zijn, niet mogen misleiden of bang maken, wetenschappelijk bewezen moeten zijn en dat de voedingsstof waarover het gaat in voldoende mate aanwezig is en opneembaar voor het lichaam bij het eten van een redelijke portie gereed product.
Daarnaast gelden de volgende voorwaarden:
- De claim in kwestie staat op een door de Europese Commissie vastgestelde lijst en in een via internet te raadplegen register.
- Een producent mag niet suggereren dat een evenwichtige voeding niet voldoende voedingsstoffen bevat. Ook mag hij niet aanzetten tot overmatige consumptie van het levensmiddel.
- De claim heeft betrekking op een levensmiddel dat gereed is voor consumptie.
- Het lichaam moet de bewuste voedingsstof kunnen opnemen. Voor vitaminen en mineralen schrijft de wet daarom voor in welke vorm(en) de producent deze toevoegt.
- Claims mogen niet op elk product worden geplaatst. Op levensmiddelen die bijvoorbeeld alcohol (> 1,2% Vol) bevatten, zijn claims verboden. In de toekomst zijn gezondheidsclaims ook verboden op levensmiddelen die teveel zout, vet of suiker bevatten. Voedingsclaims op dergelijke producten mogen alleen gaan over beperking van vetgehalte, verzadigde vetten, transvetzuren, suiker of zout.
- Een voedingswaardedeclaratie op het etiket (de verpakking) is noodzakelijk. Dit geldt niet voor niet-voorverpakte levensmiddelen of voor producten die met het oog op onmiddellijke verkoop worden voorverpakt (de zogenaamde werkvoorraad).
- Medische claims zijn verboden zoals: ingrediënt X helpt diabetes type 2 te voorkomen. Voedsel is geen medicijn.
