Schrikkeljaar
Als mens denken wij vaak dat de tijd allesbepalend is. Maar in een schrikkeljaar worden we met onze neus op de feiten gedrukt. Niet de tijd, maar de natuur en de zon zijn leidend. Daarom hebben we iedere vier jaar een schrikkeljaar, met een schrikkeldag op 29 februari.
Een schrikkeljaar is een kalenderjaar met 366 dagen, in plaats van 365. Deze extra dag, de schrikkeldag, is ingevoerd om te voorkomen dat kalenderjaren teveel gaan afwijken van tropische jaren. Een tropisch jaar, de tijd die de aarde nodig heeft om in haar baan om de zon van lentepunt naar lentepunt te draaien, is namelijk niet exact 365 dagen maar 5 uur, 48 minuten en 45,1814 seconden langer. Als we ons van dat verschil niets aantrekken, komen we na vier jaar 23 uur en 15 minuten tekort. Uiteindelijk heeft dat tot gevolg dat de seizoenen ten opzichte van het kalenderjaar gaan verschuiven. Het begin van de lente zou dan iedere honderd jaar ongeveer 24 dagen vroeger vallen.
Het is Paus Gregorius XIII die in 1582 deze fout herstelt in de juliaanse kalender, vernoemd naar Julius Caesar – de vermoorde leider van de Romeinen. Daarom spreken we sindsdien van de gregoriaanse kalender. Om in het gareel te komen met het tropisch jaar, zorgde Paus Gregorius ervoor dat het jaar 1582 tien dagen minder telde. De dag na donderdag 4 oktober was vrijdag 15 oktober.
| Een schrikkeldag komt in de gregoriaanse kalender voor in ieder jaar dat deelbaar is door vier, met uitzondering van eeuwjaren. Deze hebben alleen een schrikkeldag als ze deelbaar zijn door vierhonderd. Zo was 1600 een schrikkeljaar, 1900 niet en 2000 weer wel. Hiermee wordt de overcorrectie van 24 uur per 4 jaar (gemiddeld zes uur per jaar, wat meer is dan de 5 uur, 48 minuten en 45,1814 seconden die eigenlijk nodig zijn) weer enigszins teniet gedaan. |
Bijzondere dag
Voor zo’n tienduizend mensen in Nederland is 29 februari een bijzondere dag, omdat ze dan eindelijk weer eens hun échte verjaardag kunnen vieren. Wie in de twintigste eeuw op 29 februari is geboren, wordt officieel geen honderd maar slechts 25 jaar oud. Ook kiezen sommige mensen heel bewust voor schrikkeldag als hun trouwdag. In 2008 trouwden er in Nederland 450 paren op 29 februari, terwijl er op een gewone doordeweekse dag gemiddeld 130 stellen in het huwelijksbootje stappen.
Schrikkelkoeken
De ambachtelijke bakker springt graag op bijzondere dagen in. Van oudsher besteedt hij dan ook aandacht aan schrikkeldag. Wie iets te vieren heeft op 29 februari, kan bij zijn bakker vaak wel een smakelijke traktatie verwachten. In Vlaanderen bakt de bakker zelfs speciale schrikkelkoeken. Deze koeken, die de vorm van een wieg hebben, worden op een speciale plank gebakken en zijn bedoeld voor kinderen die op schrikkeldag hun verjaardag vieren. Ook Noorse bakkers bakken voor 29 februari bijzondere koeken. In de zomer voorafgaand aan het schrikkeljaar wordt een aantal korenschoven op bijzondere wijze bijeen gebonden. Tijdens de oogst worden deze schoven vervolgens met veel ceremonieel naar de boerderij vervoerd. Van de tarwekorrels die uit deze schoven voortkomen, wordt speciaal meel gemalen waarmee op 28 februari schrikkelkoeken worden gebakken. Deze worden de dag erna voorzien van veel stroop genuttigd. Wie in Noorwegen op 29 februari zijn verjaardag viert, krijgt van hetzelfde meel een langwerpige koek die, voorzien van kleurige linten, door de jarige om de linkerarm wordt gedragen.
| Leap day ‘Heeft februari negenentwintig dagen, dan mogen de meisjes de jongens vragen’. Een oud gebruik, dat teruggaat tot het Ierland van de vijfde eeuw toen Sint Bridget zich tegenover Sint Patrick beklaagde over het feit dat de vrouw steeds maar moest wachten op het aanzoek van de man. Sint Patrick gaf toe en bepaalde dat 29 februari voortaan de dag zou zijn waarop de vrouw de man ten huwelijk mag vragen. In het Engels wordt deze schrikkeldag ‘leap day’ genoemd. Ook op de dansvloer mogen vrouwen op 29 februari het initiatief nemen en hun danspartner kiezen. Daarom organiseren verschillende dansscholen op die datum de zogeheten ‘schrikkelbals’. |
