Het gebruik van gezondheidsclaims

Wie niet voldoet aan de voorwaarden voor gezondheidsclaims, kan een forse boete tegemoet zien. De Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) controleert namelijk gezondheidsclaims. De NVWA heeft aangegeven ook op te treden tegen de uiting ‘gezond’ op een product, wanneer deze niet vergezeld gaat met een geldige gezondheidsclaim. Dit alles om ervoor te zorgen dat u als consument niet misleid wordt.

Soorten gezondheidsclaims
Er zijn drie soorten gezondheidsclaims te onderscheiden:

• Generieke gezondheidsclaims: dit zijn algemene beweringen over de invloed van een levensmiddel of ingrediënt op de gezondheid. Bijvoorbeeld: ‘Jodium draagt bij tot een normale productie van schildklierhormonen en tot een normale werking van de schildklier’.
• Claims inzake ziekterisicobeperking: deze claims beweren dat een levensmiddel of ingrediënt het risico op een bepaalde ziekte helpt beperken. Bijvoorbeeld: ‘Plantensterolen helpen het bloedcholesterol te verlagen. Een hoog cholesterolgehalte is een risicofactor bij de ontwikkeling van coronaire hartziekten’.
• Claims gericht op de ontwikkeling en gezondheid van kinderen: deze claims richten zich op een gezondheidseffect van een levensmiddel of ingrediënt speciaal voor de doelgroep kinderen. Bijvoorbeeld: ‘Calcium is nodig voor een normale groei en ontwikkeling van het beendergestel van kinderen’.

Generieke gezondheidsclaims
De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft in de achterliggende jaren duizenden aanvragen voor generieke gezondheidsclaims beoordeeld. Slechts 222 claims daarvan worden op dit moment voldoende bewezen geacht. Dit zijn de gezondheidsclaims die een producent van levensmiddelen nu mag gebruiken. De toegestane en afgewezen claims staan op een vastgestelde lijst. De geformuleerde woordkeuze is leidend. Het doel van de Nederlandse overheid is dat er naast de in de lijst opgenomen woordkeuze meerdere toegestane voorbeeldformuleringen van de gezondheidsclaims beschikbaar komen.

Voorwaarden generieke gezondheidsclaims
Generieke gezondheidsclaims zijn te verdelen in drie soorten:

• claims over de rol van een voedingsstof of andere stof bij de groei, ontwikkeling en functies van het lichaam;
• claims over psychologische en gedragsfuncties;
• claims gericht op afslanken of gewichtsbeheersing of op vermindering van een hongergevoel.

Generieke gezondheidsclaims mogen worden gebruikt zonder dat daarvoor een specifieke vergunning nodig is. Wel moet het product aan bepaalde voorwaarden voldoen. De lijst met toegestane claims geeft aan in welke mate de stoffen in een levensmiddel aanwezig dienen te zijn om het aangekondigde effect te bewerkstelligen. Bovendien moet de producent kunnen aantonen dat de bewuste stof in een voedingsmiddel voor het lichaam beschikbaar is. De vorm waarin de stof voorkomt is dus belangrijk, net als de aanwezigheid van stoffen in het product die de opname daarvan kunnen belemmeren.

Voorwaarden overige gezondheidsclaims
Voor de overige gezondheidsclaims is een specifieke vergunning nodig. De aanvraag van een claim over ziekterisicobeperking of een claim gericht op de ontwikkeling en gezondheid van kinderen is dan ook weggelegd voor bedrijven die geld hebben om onderzoek te laten uitvoeren en een dossier met wetenschappelijke bewijzen op te bouwen.

Cruciaal hierin is dat bedrijfseigen onderzoeksgegevens maximaal vijf jaar kunnen worden beschermd. In de claimbeoordeling door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) wordt namelijk bepaald of de bedrijfseigen onderzoeksgegevens leiden tot de goedkeuring van de claim of dat de claim ook zonder deze gegevens is bewezen. De Europese Commissie stelt vervolgens een verordening op waaruit blijkt of de vergunning voor vijf jaar wordt verleend aan het bedrijf dat de aanvraag heeft ingediend of dat de claim door alle bedrijven mag worden gebruikt. In het laatste geval moeten bedrijven die de claim ook gebruiken zelf wel voldoende wetenschappelijke onderbouwing voor de specifieke claim kunnen overleggen aan controlerende instanties.

Verboden gezondheidsclaims
In de claimsverordening is een aantal (gezondheids)claims opgenomen, die zeer nadrukkelijk verboden zijn. Het gaat daarbij om:

• claims die betrekking hebben op de mate of de snelheid van gewichtsverlies;
• claims die verwijzen naar adviezen van artsen of andere gezondheidsinstellingen, waarin de suggestie wordt gewekt dat het niet eten van het levensmiddel schadelijk kan zijn voor de gezondheid;
• claims die beweren dat het niet eten van een levensmiddel de gezondheid kan schaden;
• (medische) claims die beweringen maken over een geneeskrachtige werking (het voorkomen, behandelen of genezen van een ziekte of daarop toespelen).

Extra informatie op het etiket
Het gebruik van een gezondheidsclaim moet vergezeld gaan van extra informatie op het etiket van het betreffende product. Hoeft het product niet geëtiketteerd te worden, dan moet er toch aanvullende informatie zichtbaar gemaakt worden bij het product, bijvoorbeeld in de reclame of bij de presentatie ervan.

Bij een gezondheidsclaim moet op het etiket of bij de presentatie vermeld worden:

• een bewering die wijst op het belang van een gevarieerde, evenwichtige voeding en een gezonde levensstijl;
• de benodigde hoeveelheid van het levensmiddel of het vereiste consumptiepatroon om het geclaimde effect te bereiken;
• indien nodig een waarschuwing voor mensen die het levensmiddel moeten vermijden (bijvoorbeeld zwangere vrouwen);
• een passende waarschuwing voor producten die bij overmatig gebruik een gezondheidsrisico inhouden;
• de voedingswaardedeclaratie met de hoeveelheid energie, vetten, verzadigde vetzuren, koolhydraten, suikers, vezels, eiwitten en natrium. Deze lijst wordt eventueel aangevuld met de stof waarover de claim gaat, als deze niet tot de basis vermelding behoort.

Zoals u ziet, dient uw ambachtelijke bakker aan heel wat voorwaarden te voldoen voordat hij een gezondheidsclaim over bijvoorbeeld zout of vezels aan zijn producten mag meegeven. Behalve de nauwgezette formulering van de claim op het etiket of bij het product moet hij ook denken aan:

• de voorwaarden voor de aanwezige hoeveelheid van de stof waarvoor de claim wordt gemaakt;
• eventuele communicatie over de portiegrootte en de te consumeren hoeveelheid om voldoende van de stof binnen te krijgen;
• de vorm waarin een stof eventueel wordt toegevoegd; • kennis over en declaratie van de voedingswaarde;
• verwijzing naar het belang van een gezonde, gevarieerde en evenwichtige voeding.